Grzybica jamy ustnej jest jedną z najpowszechniejszych chorób jamy ustnej. Zalicza się ja do grupy chorób oportunistycznych – kandydoza jemy ustnej pojawia się podczas osłabienia organizmu. Tak, grzybicy nigdy nie należy bagatelizować, a biały nalot na języku, pieczenie jamy ustnej lub języka powinny wzbudzić czujność. Czasem jest zaskoczeniem – pojawia się grzyb na języku lub inny, dziwny nalot, wokół którego pojawiają się jakieś zaczerwienia. Nieleczona grzybia jamy ustnej może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia. Do tego jest zaraźliwa, więc jeśli osoby, z którymi mieszkasz, mają objawy – miej się na baczności. Nawet jeśli pierwsze objawy są niepozorne, zawsze warto zając się leczeniem. Z tego tekstu dowiesz się czym jest grzybica jamy ustnej, jak się rozwija, jakie są jej objawy oraz jak ją leczyć (i zapobiegać jej pojawieniu się). Spis treści: Czym jest grzybica jamy ustnej? Objawy kandydozy jamy ustnejDiagnozowanie grzybicy w ustachDlaczego występuje i komu zagraża? Rodzaje grzybicy jamy ustnejJak leczyć grzybicę (leki, domowe sposoby)Profilaktyka Czym jest kandydoza jamy ustnej? Wyróżnia się ponad 90 szczepów grzybów, które mogą zasiedlać ludzki organizm, a w tym – jamę ustną. Choroby grzybiczne mogą pojawić się na wielu częściach ciała: pochwie, penisie, paznokciach, itp. W obszarze jamy ustnej, kandydoza jest jednym z najczęściej występujących zakażeń. Za chorobę ogólnie nazywaną grzybicą jamy ustnej najczęściej odpowiada Candidia albicans, jednak istnieje wiele innych szczepów grzybów, które mogą powodować zmiany chorobowe i zapalne. Wymienia się między innymi Candida brumpti, Candida guilliermondii, Candida kruzei czy Candida tropicalis. Podobnie jak w przypadku innych chorób oportunistycznych, kolonie Candidia są obecne w jamie ustnej ponad połowy populacji. Szacuje się, że gatunek Candidia albicans, odpowiedzialny za większość zakażeń, występuje w organizmach od 40 do 80% ludzi jako składnik flory bakteryjnej układu pokarmowego. Oznacza to, że wiele osób może być nosicielami grzybów, jednak niewiele z nich choruje na kandydozę. Odporność na infekcję – czyli niechorowanie – związane jest z siłą reakcji odpornościowej organizmu, a w szczególności z działaniem przeciwciał zawartych w ślinie. U zdrowych osób mają one silne właściwości przeciwgrzybiczne, dzięki czemu szczepy najbardziej chorobotwórczego Candidia albicans nie przenikają do komórek nabłonka jamy ustnej, a tym samym – nie powodują infekcji. Jakie są objawy grzybicy jamy ustnej i jak ją rozpoznać? Wśród najczęstszych objawów grzybicy jamy ustnej wymienia się: charakterystyczny biały nalot na podniebieniu lub języku (jak na zdjęciu poniżej); suchość w jamie ustnej; pojawienie się wrzodów w jamie ustnej; ból języka; zaburzenie odczuwania smaku; wrażenie nieprzyjemnego zapachu z ust; czerwone plamy na języku i podniebieniu; pęknięcia w kącikach ust (często nazywane zajadami); nadżerki na wargach; zapalenie języka; pieczenie w jamie ustnej podczas przełykania. Czy objawy zawsze oznaczają grzybicę? Diagnostyka kandydozy Jednak żeby mieć stuprocentową pewność, czy te konkretne objawy są związane z grzybicą jamy ustnej, konieczne jest przeprowadzenie badań. Biały nalot na języku czy na podniebieniu może sygnalizować problemy z kandydozą w jamie ustnej. Gdy pojawiają się objawy, należy skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu (rodzinnym) lub dentystą, specjalizującym się w periodontologii (czyli leczeniem chorób błony śluzowej jamy ustnej). Lekarz pobierze z jamy ustnej wymaz lub wycinek, który trafi do laboratorium. Wyniki badań pozwolą na określenie szczepu grzyba, który zaatakował jamę ustną, oraz lepsze dobranie leczenia. Na wyniki trzeba niestety trochę poczekać – w przeciwieństwie do bakterii, grzyby rosną dosyć powoli, przez co wyhodowanie ich w warunkach laboratoryjnych i podanie konkretnych wyników może potrwać nawet 7 dni. Dużo ważniejsze od wyników jest jednak dokładne zastanowienie się dlaczego grzybica jamy ustnej się w ogóle pojawiła. Co powoduje grzybicę jamy ustnej – najważniejsze przyczyny i grupy ryzyka Jak wspomniałem – pojawienie się objawów grzybicy jamy ustnej rzadko jest chorobą samą w sobie. Choroby grzybiczne, a w szczególności kandydoza jamy ustnej, to choroby oportunistyczne – pojawiają się, gdy organizm jest osłabiony lub zmaga się z inną chorobą. Innymi słowy: mechanizmy odpornościowe, w tym przypadku w ustach, nie działają na tyle skutecznie, żeby uniemożliwić grzybom zagnieżdżenie się w błonie śluzowej. Jest jednak spora grupa problemów, zaniedbań i działań, które sprawiają, że kandydoza może się rozwinąć w jamie ustnej. Wśród nich trzeba wymienić: niedbanie o higienę jamy ustnej – rzadkie mycie zębów, niedokładne czyszczenie, itp.; przewlekłe i ignorowane przez długi czas stany zapalne w błonie śluzowej ust; urazy mechaniczne w błonie śluzowej (ułatwiają grzybom zagnieżdżenie się i rozwój); zmiany w składzie śliny i intensywności jej wydzielania. Są to jednak tylko zaniedbania, które mogą ułatwić chorobotwórczym szczepom Candidia rozwój w jamie ustnej. Głównymi problemami powodującymi pojawienie się grzybicy jamy ustnej (na języku, policzkach, podniebieniu, dziąsłach) są inne, często poważniejsze choroby, które powodują osłabienie układu odpornościowego. To właśnie ich diagnozowanie jest kolejnym krokiem po stwierdzeniu grzybicy jamy ustnej. Pojawieniu się kandydozy mogą sprzyjać: choroby genetyczne, upośledzające reakcję odpornościową organizmu; złe działanie układu hormonalnego (a ogólnie: choroby endokrynologiczne – niedoczynność tarczycy lub innych narządów odpowiedzialnych za gospodarkę hormonalną organizmu); choroby krwi i układu krwionośnego; choroby przewlekłe, często o ukrytym przebiegu, ale o wyniszczającym charakterze (np. onkologiczne); wyniszczenie organizmu przez nadmierne i długotrwałe przeciążenie; zaburzenia układu odpornościowego – wrodzone i nabyte; zaawansowany wiek (organizm traci naturalne zdolności zwalczania chorób), ciążą lub bardzo młody wiek (w szczególności niemowlęta – nie mają one jeszcze wykształconego w pełni układu odpornościowego); choroby układu pokarmowego – wrzody żołądka, itp.; zła dieta (zbyt bogata w cukry proste, trawione częściowo w jamie ustnej); niedobory witamin z grupy B i C, żelaza, kwasu foliowego czy cynku (które też wpływają negatywnie na reakcję immunologiczną); przyjmowanie antybiotyków (po ich przyjęciu może często pojawić się grzybica intymna); choroby wprost osłabiające odporność (np. u 80% chorych na AIDS pojawia się grzybica jamy ustnej); przyjmowanie leków obniżających odporność (na przykład przy przeszczepach). Przewlekła, ostra czy jednorazowa – rodzaje grzybicy jamy ustnej Podobnie jak w przypadku wielu innych chorób, kandydoza jamy ustnej ma wiele rodzajów, powodowanych przez różne schorzenia oraz pojawiających się w towarzystwie różnych innych schorzeń. Różne rodzaje grzybicy jamy ustnej pojawiają się w różnym wieku – jak wspomniałem, wiąże się to z działaniem układu odpornościowego lub zmianami w jego działaniu w wyniku różnych czynników zewnętrznych. Kandydoza zanikowa ostra Można powiedzieć, że pojawia się ona najczęściej, bo pojawia się u osób chorujących (świadomie lub nieświadomie) na cukrzycę lub po antybiotykoterapii. Wśród jej objawów warto wymienić silne zaczerwienienie jamy śluzowej w jamie ustnej, początkowo z pojedynczymi, a z czasem – zlewającymi się ogniskami grzybicznymi: białymi lub biało-kremowymi. Tej formie kandydozy towarzyszy też obrzęk i pieczenie języka, a w kącikach ust może pojawić się zapalenie, które może przechodzić na policzki i wargi. Grzybica grudkowa przewlekła Najczęściej objawia się nadwrażliwością na kwaśne i ostre potrawy, pieczeniem języka oraz pojawieniem się płytek w błonie śluzowej jamy ustnej. Grzybica rumieniowa przewlekła Towarzyszy jej biały, grzybiczny nalot na całej powierzchni jamy ustnej – gardle, policzkach czy języku. Kandydoza rzekomobłoniasta przewlekła Jest ona rzadsza i towarzyszy bardzo konkretnym problemom ze zdrowiem. Występuje u osób z poważnie osłabionym układem odpornościowym – począwszy od osób chorujących na AIDS, przez osoby poddawane leczeniu immunosupresyjnemu (na przykład przy przeszczepach), aż do osób cierpiących na inne schorzenia grzybiczne organizmu. Charakteryzuje się ona zaburzeniami połykania, a zmiany chorobowe (biały nalot) pojawiają się w całej jamie ustnej. Grzybica zanikowa przewlekła Jest to powszechna forma tej choroby u osób noszących protezy zębowe. Biały nalot i wykwity pojawiają się najczęściej na podniebieniu lub miejscach styku z protezą. Niekiedy zmiany chorobowe mogą przechodzić na język i bardzo często są rozległe. Kandydoza rzekomobłoniasta ostra Pojawia się najczęściej u niemowląt i noworodków lub u osób z silnie osłabionym układem odpornościowym. U niemowląt ta forma grzybicy nazywana jest czasem „pleśniawkami”. Charakteryzuje się też tym, że atakuje dziąsła, język, gardło i wnętrza policzków – pojawia się na nich biały nalot o kolorze i konsystencji zsiadłego mleka (chociaż najczęściej ta forma choroby atakuje język i podniebienie). Ten nalot udaje się łatwo usunąć, jednak odkrywa on silnie zaczerwienione obszary błony śluzowej. Tej formie choroby towarzyszą najczęściej zapalenia wart i suchość języka. Leczenie kandydozy jamy ustnej: leki, domowe sposoby Podstawą leczenia grzybicy jamy ustnej powinna być zawsze diagnostyka. Gdy objawy są oczywiste (bardzo wyraźny biały nalot w jamie ustnej), mogą być jednoznaczne, jednak lekarz może zlecić dodatkowe badania, które mogą pozwolić na lepsze dobranie leczenia. Grzybicę jamy ustnej wyleczysz najczęściej przy pomocy przepisanych przez lekarza środków przeciwgrzybicznych, najczęściej stosowanych miejscowo – bezpośrednio na miejsca, w których rozwinęła się kandydoza i pojawił biały nalot. Mogą to być maści, płyny przeciwgrzybiczne lub tabletki. Jeśli to leczenie nie da oczekiwanych rezultatów, lekarz może zalecić leczenie ogólnymi lekami przeciwgrzybicznymi. Niekiedy, w oczekiwaniu na wyniki wymazu lekarz może zalecić stosowanie środków poprawiających higienę jamy ustnej. Ważne jest to, żeby dokończyć przepisane przez lekarza leczenie – nawet jeśli objawy ustąpią po kilku dniach, a terapia przewidziana jest na więcej dni. W leczeniu chorób grzybicznych ważne jest zarówno rozprawienie się z objawami, jak również i usunięcie niechcianych szczepów z miejsc, w których powodują chorobę. Wśród domowych sposobów, które wspierają leczenie kandydozy jamy ustnej, warto wymienić też herbaty ziołowe (odpowiednio dobrane przez lekarza lub farmaceutę) oraz suplementację organizmu witaminami lub probiotykami. Co ciekawe, w leczeniu grzybicy pomaga również błonnik pokarmowy, który znajdziesz chociażby w pełnoziarnistym pieczywie czy wielu kaszach. Warto pamiętać, że naturalne bakterie wspierające działanie układu odpornościowego znajdziesz też w wielu produktach mlecznych. Profilaktyka – co zrobić, żeby uniknąć grzybicy (dieta, ale też… mycie zębów) O tym, że warto dbać o higienę jamy ustnej, nie trzeba chyba nikogo przekonywać. Oddech jest świeższy, uśmiech bielszy i nie pojawia się nerwowość, kiedy ktoś podejdzie bliżej niż na metr. Nie mówią już o tak oczywistych rzeczach jak rzadsze wizyty u dentysty (nikt ich chyba nie lubi i to nie dlatego, że boi się igieł lub bólu – leczenie zębów jest po prostu dosyć kosztowne). Na higienę jamy ustnej mszą zwrócić w szczególności osoby noszące protezy – mogą one powodować uszkodzenia błony śluzowej, w których chętnie osiedlą się grzyby. Warto też zadbać o lepszą dietę – bogatą w witaminy B i C, naturalne probiotyki czy mikroelementy odpowiedzialne za wzmacnianie odpowiedzi immunologicznej organizmu. I, co najważniejsze, warto raz na jakiś czas odwiedzić dentystę. Nawet kontrolnie i tylko po to, żeby nie zapomnieć, jak wygląda. Jeśli potrzebujesz konsultacji lekarskiej związanej z chorobami grzybicznymi organizmu, zawsze możesz skorzystać z przychodni online Potrzebujesz pomocy związanej z grzybicą pochwy, grzybicą penisa lub niedoczynnością tarczycy? Możesz skontaktować się z lekarzem bez wychodzenia z domu – 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu. Bez kolejek i umawiania terminów – wtedy kiedy potrzebujesz. Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.